Anayasa Mahkemesinin 22/10/2020 Tarihli 2020/61 Karar sayılı kararı ile 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun (“İİK”) 362/a maddesinin “8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında faaliyet gösteren okullar… taşınır ve taşınmaz malları … içinde bulunulan eğitim öğretim yılı sonunda haczedilir. ” bölümü iptal edilmiş olup, ilgili iptal kararı uyarınca tarafımızca hazırlanan bilgi notunu bilgilerinize sunarız.
1. İptali İstenen İcra Ve İflas Kanunu Maddesine İlişkin Olarak
İstanbul 3. İcra Hukuk Mahkemesi İİK 362/a maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğu iddiası ile bu maddenin iptalini talep etmektedir. İİK 362/a maddesinde;
“8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında faaliyet gösteren okullar ile 24/3/1950 tarihli ve 5661 sayılı Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurtları ve Aşevleri Hakkındaki Kanuna Ek Kanun kapsamında faaliyet gösteren özel öğrenci barınma hizmetleri veren yurt ve benzeri kurumların taşınır ve taşınmaz malları, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre yapılan takipler hariç olmak üzere içinde bulunulan eğitim ve öğretim yılı sonunda haczedilir.”
düzenlemesi yer almakta olup, özel okullar ile özel öğrenci barınma hizmetleri veren yurt ve benzeri kurumların taşınır ve taşınmaz mallarının, (6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre yapılan takipler hariç olmak üzere) ancak içerisinde bulunulan eğitim ve öğretim yılı sonunda haczedilebileceği düzenlenmiştir. Bir başka deyişle düzenleme kapsamına giren özel okullar ile özel barınma hizmeti veren yurtların taşınır ve taşınmaz mallarının içerisinde bulunulan eğitim ve öğretim yılı içerisinde haczedilmesi mümkün değildir.
2. İlgili Kanun Maddesinin İptali Maddenin Tümü Bakımından Gerçekleştirilmemiştir.
Anayasa mahkemesine yapılan başvuruda doğrudan 362/a maddesinin iptali talep edilmişse de özel öğrenci barınma hizmetleri veren yurt ve benzeri kurumlar, başvuruya konu somut uyuşmazlığı ilgilendirmediğinden mahkemenin yetkisizliğinden bahisle kanun maddesinde yer alan;
“…ile 24/3/1950 tarihli ve 5661 sayılı Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurtları ve Aşevleri Hakkındaki Kanuna Ek Kanun kapsamında faaliyet gösteren özel öğrenci barınma hizmetleri veren yurt ve benzeri kurumların…”
-“..6183 sayılı Amme Alacaklılarının Tahsili Usulü Hakkında Kanuna göre yapılan takipler hariç olmak üzere..”
bölümleri esasa ilişkin bir inceleme yapılmaksızın iptale tabi tutulmamıştır.
3. “8/2/2007 Tarihli ve 5580 Sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu Kapsamında Faaliyet Gösteren Okullar…” İbaresi Yönünden İnceleme Yapılmıştır.
Anayasa Mahkemesi kararında esasa ilişkin inceleme özel okulların taşınır ve taşınmaz mallarının haczi yönünden gerçekleştirilmiş olup, öncelikle özel okulların kapsamına yönelik bir değerlendirme yapılmıştır. Bu kapsamda özel okulların, Türkiye Cumhuriyeti uyruklu gerçek kişiler, özel hukuk tüzel kişileri veya özel hukuk hükümlerine göre yönetilen tüzel kişilerce açılan özel eğitim kurumları ile yabancılar tarafından açılmış bulunan özel eğitim kurumları olarak düzenlendiği belirtilmiştir.
Bunlar;
Özel eğitim, okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve ortaöğretim ile Milli Eğitim Bakanlığınca dönüşüm programına alınan kurumlardan 2018-2019 eğitim ve öğretim yılının sonuna kadar faaliyetleri devam eden ortaöğretim özel okulları,
Yabancı okullar, yabancılar tarafından açılmış özel okullar,
Rum, Ermeni ve Musevi azınlıklar tarafından kurulmuş, Lozan Antlaşması ile güvence altına alınmış ve kendi azınlığına mensup Türkiye Cumhuriyeti uyruklu öğrencilerin devam ettiği okul öncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretim özel okullardır.
Bu tespitin yapılmasının ardından kapsama dahil olan özel okulların taşınır ve taşınmaz mallarının, içerisinde bulunulan eğitim ve öğretim yılı sonunda haczedilememesine ilişkin düzenlemenin Anayasa’ya herhangi bir aykırılık teşkil edip etmediği yönünde bir inceleme yapılmıştır.
4. İlgili Düzenlemenin Anayasa Maddelerine Aykırılık Teşkil Etmesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi
Anayasa’ya aykırılık iddiası yönünden esasa ilişkin yapılan incelemede Anayasa’nın 5 ve 35. maddeleri dâhilinde mülkiyet hakkının kapsamı ile mülkiyet hakkının korunması için devletin alması gereken tedbirler yönünden bir inceleme yapılmıştır.
Bu kapsamda öncelikle mülkiyet hakkının, kişiye başkasının hakkına zarar vermemek ve kanunların koyduğu sınırlamalara uymak koşuluyla sahibi olduğu şeyi dilediği gibi kullanma, semerelerinden yararlanma ve tasarruf etme imkânı veren bir hak olduğu belirtilmiştir. Akabinde devletin kişilerin mülkiyet hakkından tam anlamıyla yararlanabilmeleri ve mülkiyet hakkının etkili bir şekilde korunması amacıyla yasal, idari, mali, yargısal ve diğer önlemleri alması gerektiği vurgulanmıştır.
Devamında devletin aldığı bu tedbirler arasında yer alan haciz işleminin tanımı yapılarak, haciz uygulamasının borçlunun borcuna yetecek kadar mal varlığına hukuken el konulması olduğu açıklanmıştır. Bu açıklamanın ardından da haczin işlevine değinilmiş, haczin borçlunun haciz konulmuş malları üzerindeki tasarruf yetkisini kısıtladığı ve böylelikle borçlunun hacizli mallar üzerindeki tasarruf yetkisini alacaklının korunan haklarını bertaraf etmeyecek ölçüde kullanabildiği belirtilmiştir. İptale konu düzenlemenin ise eğitim öğretim faaliyetlerinin aksatılmaması amacını ön planda tutarak haciz işlemlerine bir takım sınırlamalar getirdiği, bu durumun da özel okulların taşınır taşınmaz malları yönünden borçlu lehine bir istisna oluşturduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte iptale konu düzenlemede;
Taşınır ve taşınmaz mallar yönünden hiçbir ayrım yapılmamış olması,
Eğitim - öğretime hizmetlerine özgülenmemiş mal varlığının da haczedilemiyor olması,
Başkaca alanlarda da faaliyet gösteren kişilerin eğitim ve öğretim faaliyetleriyle ilgili olmayan diğer alanlarıyla ilgili taşınır ve taşınmaz mallarının haczedilmesini de engellemesi,
hususlarının menfaat dengesini borçlu lehine bozduğu belirtilmiştir. Devamında da kaydi haciz işlemi ve el koyma/muhafaza aşamalarının kolaylıkla birbirinden ayrıştırılmasının mümkün olması ve bu yönde bir düzenleme ile fiilen el koyma gibi tedbirlere bir takım sınırlamalar getirilerek bir yandan eğitim ve öğretim faaliyetlerinin aksamadan sürdürülmesinin diğer yandan da alacaklının haciz işlemi uygulamasındaki menfaatlerinin korumasının mümkün olduğu açıklanmıştır. Bu açıklamaların akabinde maddenin ilgili bölümünün iptaline karar verilerek 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında faaliyet gösteren okulların… taşınır ve taşınmaz mallarının … içinde bulunulan eğitim öğretim yılı içerisinde de haczine imkan tanınmıştır.
5. İptal Kararının Yürürlüğe Girmesi
Bu iptal kararı nedeniyle doğabilecek hukuksal boşluk Anayasa Mahkemesince kamu yararını ihlal edecek nitelikte görüldüğünden ilgili kararın 01/12/2021 tarihinde yürürlüğe girmesine karar verilmiştir.
6. Değerlendirme
Öncelikle Anayasa Mahkemesi verdiği karar ile , alacaklıya yüklenen aşırı külfet ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasını ve mülkiyet hakkının korunarak tarafların çatışan menfaatlerinin dengelemesini sağlamıştır. Anayasa Mahkemesinin iptal kararının yürürlüğünü 1 yıl erteleyerek, özel okulların taşınır ve taşınmaz mallarının herhangi bir sınırlamaya tabi olmadan haciz işlemine tabi tutulmamasını ve böylelikle eğitim – öğretim faaliyetlerinde herhangi bir aksama yaşanmamasını amaçladığı tahmin edilmektedir. Nitekim Anayasa Mahkemesi, ilgili maddenin ‘’özel öğrenci yurt ve benzeri kurumları’’ şeklindeki ibaresinin de başvuruya konu edilmesini değerlendirme konusu yapmayarak başvurunun bu kısmını reddetmiştir. Bu kısım için başvuruyu reddeden Anayasa Mahkemesi gerekçe olarak; ilgili başvuruyu yapan mahkemenin davasında kanun maddesinin bu kısmına dair bir inceleme yapılmasını gerektirecek somut bir vakıanın bulunmadığını belirtmiştir. Bu durum şartlarını sağlayan bir başvurunun gerçekleştirilmesi halinde hükmün iptal edilmeyen ilgili kısmının da ilerleyen süreçte Anayasa’nın 5. ve 35. Maddeleri gereğince incelemeye konu edilebileceğini göstermektedir. Tüm bu hususlar göz önünde tutulduğunda kanaatimizce karara konu özel okulların taşınmaz ve taşınır malları ile kararın dışında tutulan özel yurtların taşınır ve taşınmaz mallarının haczedilmesi konusu, “eğitime özgülenmiş mal ayrımı” ile “muhafazanın sınırlandırılması” hususları göz önünde tutularak kararın yürürlük tarihine kadar yasama organı tarafından tekrar düzenlenecektir.
Kararın tamamına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
Comments